Biuro Wolności Intelektualnej Amerykańskiego Stowarzyszenia Bibliotek (ALA) opublikowało coroczny raport dotyczący poziomu cenzury w Stanach Zjednoczonych. Z raportu wynika, że w 2023 roku zakazano 4240 książek. Na długiej liście znalazły się głównie książki poruszające tematykę LGBT+ i rasy.
Atak na wolność czytania
Wyniki z 2023 roku, które opublikowała ALA, ustanowiły nowy rekord. Już wcześniej zauważono tendencję wzrostową, ale tak znacznego przyrostu cenzury nie odnotowano w Stanach Zjednoczonych od dziesięcioleci. Stowarzyszenie zidentyfikowało aż 4240 tytułów poddanych cenzurze, co stanowi wzrost o 65% w porównaniu do roku 2022.
Swoje oburzenie wobec rozszerzającej się cenzury w Stanach wyraziła prezeska Amerykańskiego Stowarzyszenia Bibliotek, Emily Drabinski twierdząc, że: “Zakazy książek to atak na naszą wolność czytania. Nasze społeczeństwo i kraj są silne dzięki różnorodności. Większość bibliotek promuje naukę i empatię, ale są też takie, które temu przeciwdziałają.”
Misja edukacyjna przestępstwem?
Według raportu ALA wynika, że zakazy książek najczęściej występują w bibliotekach publicznych – zaobserwowano w nich 92% wzrost w skali roku. Część bibliotekarzy oraz nauczycieli sprzeciwia się tym zakazom, tym samym narażając się władzom oświatowym. Udostępnianie książek objętych zakazem może zatem wiązać się z poważnymi konsekwencjami. Tutaj dobrym przykładem jest stan Utah, gdzie w styczniu tego roku przedstawiono projekt ustawy, która miałaby umożliwiać skazanie nauczycieli na karę grzywny, a nawet więzienia, jeśli dopuścili się udostępnienia zakazanej książki uczniowi. Rolą nauczyciela jest zachęcanie uczniów do poznawania różnorodnej twórczości, dzięki której dzieci i młodzież mogą poszerzać swoje spojrzenie na wiele tematów, tworzyć opinie i kształtować światopogląd. Nakładanie kary na nauczycieli udostępniających książki swoim uczniom, to karanie ich za spełnianie przypisanej ich zawodowi misji edukacyjnej.
Na początku 2024 roku została też wprowadzona ustawa definiująca „materiały wrażliwe”. Zgodnie z nią, takie materiały obejmują zarówno treści pornograficzne, naruszające prawo stanowe, jak i te, które przedstawiają pieszczoty lub inne akty erotyczne. Trzeba przyznać, że ta definicja jest mało precyzyjna i daje szerokie pole manewru do dyskwalifikacji wielu tytułów. Co rozumiemy przez “pieszczoty”? Czy pocałunek wpisuje się w kategorię pieszczoty, czy jeszcze nie?
Wojna kulturowa – cenzurowanie tematu rasy i LGBT+
Z raportu ALA wynika, że kolejny raz cenzura skupiła się na książkach poruszających przede wszystkim tematykę rasy innej niż biała oraz tematykę związaną ze społecznością osób LGBT+. Ataki są nadal nieproporcjonalnie wymierzone w książki osób LGBT+ i osób kolorowych, które stanowią około 47% tytułów zakwestionowanych w 2023 roku.
Podczas Narodowego Tygodnia Bibliotek, który przypada 8 kwietnia, zostaną ujawnione najczęściej zakazywane tytuły. Dotychczas na tej nietypowej “liście bestsellerów” czołowe miejsca zajmowały takie pozycje jak komiks „Gender Queer” autorstwa Maia Kobabe, powieść „Nie wszyscy chłopcy są niebiescy” George’a M. Johnsona oraz „Najbardziej niebieskie oko” Toni Morrison. W poprzednim raporcie z 2022 roku ze szkół i bibliotek zniknęło wiele bardzo ważnych tytułów – na liście znalazły się m.in.: „Chłopiec z latawcem” autorstwa Khaleda Hosseiniego, czy też „Opowieść podręcznej” Margaret Atwood.
W tegorocznym raporcie ALA na liście zakazanych książek znalazły się np. takie klasyki jak: “Władca much” laureata literackiej Nagrody Nobla Williama Goldinga, a także zdobywca nagrody Pulitzera “Zabić drozda” autorstwa Harper Lee.
Zwolennicy zakazywania książek poruszających temat rasy takich, jak “Zabić drozda” argumentują swoje stanowisko mówiąc, że książka zawiera rasistowski język, co według nich czyni ją rasistowską. W rzeczywistości książka “Zabić drozda” to literacka fikcja pokazująca rasizm w Stanach Zjednoczonych w pierwszej połowie XX wieku. Jak inaczej przedstawić rasizm, jego mechanizmy oraz zachowanie jego zwolenników, nie używając przy tym języka, którym w zasadzie posługiwali się rasiści? Ta książka tak naprawdę jest antyrasistowska, a zakazywanie jej ma odwrotny skutek do rzekomych zamiarów zwolenników usunięcia tego tytułu ze szkół i bibliotek. Cenzurowanie takiego tytułu broni rasistów, robi z tematu rasy tabu i błędnie klasyfikuje powieść jako rasistowską.
Oczywiście cenzura wywołuje efekt “zakazanego owocu”, który zwłaszcza wśród młodzieży jest najsilniejszy. Zakazanie książek i nazywanie ich “nieodpowiednimi treściami” tylko rozbudza ciekawość młodych osób, które chcą się dowiedzieć, co jest przed nimi ukrywane. Dodatkowo w obecnych czasach książki można zdobyć na wiele sposobów. Można zamówić je przez Internet w formie fizycznej jak i w postaci ebooka. W zasadzie ta cenzura w żaden sposób nie ograniczy młodzieży. Jeśli będą chcieli, dotrą do poszukiwanej książki bez problemu.
Zatem jaki jest cel tej cenzury? To działania republikańskich ugrupowań politycznych, które mają na celu wzbudzenie paniki moralnej wśród swoich wyborców, to też działania ugrupowań religijnych, które także przyczyniają się do nakręcania wojny kulturowej w USA. Usuwanie książek ze szkolnych bibliotek, wykreślenie ich z list lektur oraz zakazywanie dyskusji na ich temat podczas lekcji stanowią integralną część rozległego konfliktu kulturowego w Stanach Zjednoczonych. Te działania zyskały na intensywności szczególnie w stanach, gdzie rządzi większość republikańska.
Teksas i Floryda w czołówce rankingu
W każdym z tych 17 stanów próbowano ocenzurować ponad 100 tytułów: Kolorado, Connecticut, Floryda, Idaho, Illinois, Iowa, Kentucky, Maryland, Missouri, Karolina Północna, Ohio, Pensylwania, Tennessee, Teksas, Utah, Wirginia i Wisconsin. W tym niechlubnym rankingu przodują Floryda, gdzie odnotowano 33 próby ograniczenia dostępu do książek i 2672 tytuły zakwestionowane w tych próbach oraz Teksas, gdzie było 49 prób ograniczenia dostępu do książek i 1470 tytułów zostało zakwestionowanych. Zakwestionowanie tytułu może skutkować zatrzymaniem, ograniczeniem lub cofnięciem dostępu w bibliotece szkolnej lub publicznej.
Zjednoczeni przeciwko zakazowi książek
W związku z niepokojącym wzrostem cenzury w Stanach Zjednoczonych Amerykańskiego Stowarzyszenia Bibliotek stworzyło kampanię “Unite Against Book Bans”. To krajowa inicjatywa mająca na celu wzmocnienie pozycji czytelników na całym świecie w walce z cenzurą. ALA aktywnie przeciwstawia się cenzurze już od wielu lat. W 1982 roku stowarzyszenie ustanowiło cykliczne wydarzenie “Tydzień Zakazanych Książek”. Była to reakcja na gwałtowny wzrost liczby książek objętych zakazem w bibliotekach, księgarniach i szkołach. To coroczne wydarzenie podkreśla znaczenie swobodnego i otwartego dostępu do informacji. Jednocześnie łączy całą społeczność książki – bibliotekarzy, nauczycieli, autorów, wydawców, księgarzy i czytelników – we wspólnym celu: poparciu dla wolności poszukiwania i wyrażania idei. Wydarzenie jest zazwyczaj obchodzone w ostatnim tygodniu września. W tym roku odbędzie się 22 – 28 września.
uniwerek.tv 